Maşın katalizatorları müasir avtomobillərdə ətraf mühitin qorunması üçün mühüm bir rola sahibdir. Onlar avtomobilin qazçıxma sisteminə (egzoz sisteminə) inteqrasiya edilərək zərərli qazların atmosferə buraxılmasını azaldır. Bu yazıda maşın katalizatorunun nə olduğunu, necə işlədiyini və əhəmiyyətini geniş şəkildə araşdıracağıq.
Katalizatorun Təsviri və İş Prinsipi
Katalizator, avtomobilin egzoz sistemində yerləşən və zərərli qazların zərərsizləşdirilməsinə kömək edən bir cihazdır. Onun əsas məqsədi karbon monoksid, azot oksidləri və hidrokarbonlar kimi zərərli qazları daha zərərsiz maddələrə çevirməkdir. Onun içərisində xüsusi örtüklü keramika və ya metal hissəciklər var. Bu hissəciklər üzərində platin, palladium və rodium kimi qiymətli metallar yerləşir. Mühərrikdən çıxan zərərli qazlar bu qurğuya daxil olduqda, bu metallar qazlarla reaksiyaya girərək onları daha az zərərli maddələrə çevirir.
Katalizatorun İşləmə Prosesi
Daha dəqiq desək, o üç əsas zərərli qazı neytrallaşdırır:
- Karbonmonoksit (CO): Bu qaz rəngsiz və qoxusuzdur, amma insan sağlamlığı üçün çox təhlükəlidir. O, karbonmonoksidi karbon qazına (CO2) çevirir.
- Azot oksidləri (NOx): Bu qazlar turşu yağışlarının əsas səbəbkarlarıdır və tənəffüs yolları xəstəliklərinə yol aça bilər. O, azot oksidlərini azot və oksigenə parçalayır.
- Karbohidrogenlər (HC): Bu qazlar dumanın əmələ gəlməsinə səbəb olur və insan sağlamlığı üçün zərərlidir. O, karbohidrogenləri su buxarına və karbon qazına çevirir.
Katalizatorun Əhəmiyyəti
Bu cihazlar ətraf mühitin qorunmasında mühüm rol oynayır. Onlar avtomobillərin egzozundan çıxan zərərli maddələrin miqdarını azaldaraq, hava çirklənməsini minimuma endirir. Bu, xüsusilə böyük şəhərlərdə hava keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir.
Bu qurğu avtomobilinizin ətraf mühitə verdiyi ziyanı azaltmaqla yanaşı, bir sıra digər faydalar da təmin edir:
- Ətraf mühitin qorunması: Katalizator zərərli tullantı qazlarını azaldaraq havanın keyfiyyətinin yaxşılaşmasına kömək edir. Bu, həm bizim, həm də gələcək nəsillərin sağlamlığı üçün çox vacibdir.
- Yanacaq sərfiyyatının azalması: Mühərrikin daha səmərəli işləməsinə kömək edərək yanacaq sərfiyyatını azalda bilər. Bu da sizin üçün əlavə qənaət deməkdir.
- Avtomobilin performansının yaxşılaşması: Mühərrikin işini optimallaşdıraraq avtomobilin performansını və sürətlənməsini yaxşılaşdıra bilər.
- Qanunlara uyğunluq: Bir çox ölkədə avtomobillərdə bu qurğunun olması məcburidir. Bu cihaz olmayan və ya nasaz olan avtomobillər cərimələnə bilər və ya texniki baxışdan keçə bilməz.
Katalizatorların Növləri
Avtomobil katalizatorlarının bir neçə növü var:
- İkincil katalizator: Yalnız karbon monoksid və hidrokarbonları parçalayır.
- Üçlü funksiyalı katalizator: Karbon monoksid, hidrokarbonlar və azot oksidlərini parçalayır.
- Dizel katalizatorları: Dizel mühərriklərində istifadə olunur və əsasən azot oksidlərini parçalayır.
Katalizatorla bağlı problemlər və onların həlli
Bu cihazlar adətən uzun ömürlüdür, lakin bəzi hallarda nasaz ola bilər. Ən çox rast gəlinən problemlər bunlardır:
-
Katalizatorun tıxanması: Bu, əsasən keyfiyyətsiz yanacaq istifadəsindən və ya mühərrikdəki problemlərdən qaynaqlanır. Tıxanmış bu qurğu avtomobilin performansını aşağı salır və yanacaq sərfiyyatını artırır.
-
Katalizatorun zədələnməsi: Bu, əsasən fiziki zərbələr və ya həddindən artıq istidən qaynaqlanır. Zədələnmiş olarsa, səs-küyə səbəb olur və zərərli qazları təmizləyə bilmir.
Katalizatorun Qulluğu və Müddəti
Bu cihazın düzgün işləməsi üçün müntəzəm qulluq vacibdir. Onun ömrü adətən 100,000 kilometrə qədərdir, lakin düzgün qulluq və təmir ilə bu müddət artırıla bilər. Mühərrikdə yaranan problemlər və yanma prosesindəki qüsurlar bu cihazln işini poza bilər, buna görə də avtomobilin müntəzəm olaraq yoxlanması vacibdir.
Katalizatorun Quraşdırılması və Dəyişdirilməsi
Onların quraşdırılması və dəyişdirilməsi müəyyən texniki bilik tələb edir. Bu proses adətən avtomobil servislərində həyata keçirilir. Yeni qurğunun quraşdırılması zamanı orijinal hissələrin istifadəsi və uyğun keyfiyyətli məhsulların seçilməsi vacibdir.
Maşın katalizatorları müasir avtomobillərin əvəzolunmaz hissəsidir və ətraf mühitin qorunmasında mühüm rol oynayır. Onların düzgün işləməsi və müntəzəm qulluq edilməsi, həm avtomobilin performansını, həm də ətraf mühitin keyfiyyətini artırır. Onların əhəmiyyətini və iş prinsipini başa düşmək, hər bir avtomobil sahibinin bilməli olduğu vacib məsələlərdən biridir.
